وقتی پس از خرید بلیط هواپیما تهران کابل، برای اولین‌بار به افغانستان سفر کردم، یکی از چیزهایی که بیش از همه توجهم را جلب کرد، لباس‌های محلی مردم این کشور بود. لباس‌هایی پر از رنگ، طرح، گلدوزی و معنا!! هر شهری، هر قومی و حتی گاهی هر روستا، سبک خاصی از پوشش داشت؛ از لباس‌های پرزرق و برق عروسی گرفته تا لباس‌های روزمره و ساده روستایی. در این سفر فرهنگی، انگار وارد دنیای دیگری شدم، دنیایی که لباس‌ها فقط پوشش نبودند، بلکه زبان خاموشی از تاریخ، هویت، زیبایی و ریشه‌های مردم افغانستان هم بودند. پس از خرید بلیط هواپیما کابل تهران و بعد از سوارشدن به هواپیما، از همان لحظه، تصمیم گرفتم همه دیدهایم را در این مورد بنویسم و برای شما در مجله هدیتا تریپ به اشتراک بگذارم.
لباس محلی زنان افغانستان با رنگ های شاد و سرزنده
لباس محلی زنان افغانستان، متنوع و خیلی زیبا است. در بسیاری از مناطق، لباس زنانه شامل یک پیراهن بلند است که تا مچ پا می‌رسد و با شلوار گشاد یا دامن پوشیده می‌شود. روی این لباس‌ها معمولاً گلدوزی‌های دستی یا آینه‌دوزی انجام شده که رنگ‌های درخشان آن‌ها در نور آفتاب برق می‌زند.
در شمال افغانستان، به‌ویژه میان تاجیک‌ها، لباس‌ها بیشتر به رنگ‌های قرمز، صورتی، بنفش و سبز دیده می‌شود. آن‌ها بیشتر شالی بلند یا روسری ابریشمی هم به سر می‌کنند. در مراسم عروسی، زنان لباس‌هایی با پارچه‌های ابریشم و مخمل می‌پوشند که با مهره، سنگ‌دوزی، نخ طلا و نقره تزئین شده‌اند.
در جنوب افغانستان، میان قوم پشتون، سبک پوشش تفاوت دارد. آن‌ها بیشتر از لباس‌های ساده‌تر اما ظاهری سنتی استفاده می‌کنند. یکی از محبوب‌ترین لباس‌ها در این منطقه چادرگل بوده که نوعی روپوش رنگی و طرحدار برای بانوان است.
لباس زنان هزاره لباس هایی بادامن چین دار و آستین های گشاد
لباس زنان قوم هزاره نیز ویژگی‌های خاص خودش را دارد. این لباس‌ها بیشتر شامل پیراهن‌هایی بلند با آستین‌های گشاد و دامن‌های چین‌دار هستند. پارچه‌ها اغلب رنگارنگ و براق‌اند. یکی از نمادهای بارز لباس هزاره‌ها، استفاده از سکه‌های فلزی و زیورآلات دستی است که روی لباس‌ها دوخته می‌شود. این لباس‌ها معمولاً در مراسم‌های خاص به‌خصوص جشن نوروز یا عروسی پوشیده می‌شوند.
وقتی در یکی از بازارهای کابل قدم می‌زدم، دختری را دیدم که لباسی سنتی با دامن چندلایه سبز و قرمز پوشیده بود. از او درباره لباسش پرسیدم و گفت: این لباس مخصوص ولایت بامیان است. مادرم آن را برایم دوخته. همیشه وقتی با این لباس بیرون می‌روم، احساس افتخار می‌کنم.
پیراهن و تنبان لباس محلی مردان افغانستان
برخلاف لباس‌های زنانه، پوشش مردان در افغانستان از نظر ظاهر ساده‌تر است. رایج‌ترین لباس سنتی مردانه، پیراهن و تنبان است که شامل یک پیراهن بلند و شلواری گشاد می‌شود. این لباس در تمام افغانستان محبوب بوده و بسته به منطقه، اندکی تفاوت از نظر ظاهر با یکدیگر دارند. در مناطق مرکزی و شمالی، مردان معمولاً واسکت (جلیقه سنتی) هم روی لباس می‌پوشند. واسکت‌ها معمولاً گلدوزی‌شده‌اند و رنگ‌های تیره مثل مشکی، قهوه‌ای و سرمه‌ای دارند. در فصل سرما نیز از نوعی کت سنتی به نام چپَن استفاده می‌کنند که از جنس پشم با خطوط عمودی است.
کلاه نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از پوشش مردان است. در شمال، کلاه قره‌قل بیشتر دیده می‌شود، در حالی که در مناطق مرکزی و جنوبی، استفاده از کلاه پکول رایج‌تر است. این کلاه‌ها هم برای محافظت و هم نشانه‌ای از ریشه قومی افراد نیز هستند.
لباس‌های سنتی کودکان افغانستان
یکی از صحنه‌های به‌یادماندنی در سفرم به افغانستان، دیدن کودکانی بود که با لباس‌های محلی رنگارنگ در کوچه‌ها بازی می‌کردند. لباس‌های کودکان نیز مانند بزرگ‌ترها، با نقش و نگار همراه است و در مراسم‌هایی مثل نوروز یا عید قربان، برایشان لباس‌های جدید دوخته می‌شود. در مراسم عروسی، دختران خردسال لباسی شبیه به عروس‌ها می‌پوشند و پسرها پیراهن تنبان با واسکت می‌پوشند.
لباس‌های عروسی در افغانستان
مراسم عروسی در افغانستان، یکی از بهترین جاها برای دیدن لباس‌های محلی اصیل و باشکوه این کشور است. عروس‌ها لباس‌هایی با رنگ‌های قرمز، طلایی، سبز زمردی یا ارغوانی می‌پوشند. این لباس‌ها با هنر دست دوخته شده‌اند و معمولاً چند کیلو وزن دارند! استفاده از جواهرات، سکه‌های نقره‌ای، دستبند، گردنبند و زیورآلات سنگین روی سر، ظاهری زیبا به عروس‌ها می‌دهد.
در برخی مناطق، دامادها نیز لباس محلی خاصی با واسکت گلدوزی‌شده و چپَن ابریشمی می‌پوشند. این لباس‌ها اغلب از بازارهای سنتی کابل خریداری می‌شود. جالب است بدانید برخی از خانواده‌های مهاجر افغان که ساکن ایران یا دیگر کشورها هستند، برای خرید لباس عروسی، اقدام به خرید بلیط هواپیما کابل تهران یا خرید بلیط هواپیما کابل مشهد می‌کنند تا هم به دیدار خانواده بروند و هم لباس سنتی و خاص تهیه کنند.
لباس و هویت فرهنگی مردم افغانستان قلب آسیا
در افغانستان، لباس فقط پوشش نیست. لباس بیانگر تاریخ، قومیت، منطقه جغرافیایی، طبقه اجتماعی و حتی باورهای فرد است. از هرات تا قندهار، از بامیان تا مزار، هر لباس داستانی دارد. زنان و مردان، حتی در زمان مهاجرت و زندگی در خارج از کشور، همچنان سعی می‌کنند این سنت را حفظ کنند.
من در گلشهر مشهد که آن را کابل دوم ایران می‌دانند، زنانی را دیدم که هنوز لباس محلی‌شان را می‌پوشند. فروشگاه‌هایی وجود دارد که پارچه‌های سنتی و لباس‌های دوخته‌شده از کابل می‌آورند. حتی برخی خیاط‌ها در مشهد و تهران تخصص‌شان دوخت لباس محلی افغانستانی است. صاحب یکی از این مغازه‌ها به من گفت که بیشتر پارچه‌ها و طرح‌های خاص را از کابل می‌آوریم. مشتریان‌مان اغلب کسانی هستند که با خرید بلیط هواپیما مشهد کابل به دیدن اقوام‌شان می‌روند و دوست دارند با لباس سنتی در مهمانی‌ها حاضر شوند.
لباس و تغییر نسل جدید لباس در میان جوانان افغانستان
در سال‌های اخیر، برخی جوانان افغانستانی به سراغ ترکیب سبک‌های سنتی و مدرن رفته‌اند. آن‌ها لباس‌هایی طراحی می‌کنند که هم ریشه در فرهنگ دارند و هم با مد روز هماهنگ‌اند. مثلاً پیراهن‌هایی با گلدوزی سنتی که با شلوار جین ترکیب می‌شوند یا چپَن‌هایی که در اندازه کوتاه‌تر و با رنگ‌های مدرن دوخته می‌شوند.
این روند به‌ویژه در میان طراحان جوان در کابل و هرات دیده می‌شود. برخی از آن‌ها برندهای شخصی راه‌اندازی کرده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی، مدل‌های لباس‌شان را معرفی می‌کنند. این ترکیب جذاب سنت و مدرنیته، باعث شده جوانان با افتخار بیشتری لباس سنتی خود را بپوشند.
لباس‌های محلی در افغانستان در یک نگاه
لباس‌های محلی در افغانستان، آیینه‌ای از هویت غنی این کشور هستند. در هر نخ و گلدوزی، تاریخ، عشق، سختی و زیبایی موج می‌زند. سفر من به افغانستان و دیدن این لباس‌ها، نه‌تنها یک تجربه خیلی خوب بود، بلکه درک عمیق‌تری از فرهنگ و اصالت مردم این سرزمین به من داد. پس اگر می‌خواهید عکس‌های قشنگی با تم سنتی بگیرید، حتماً در سفر به افغانستان چند دست از این لباس‌ها را برای خود و خانوادتان بخرید.
